چگونه انسان به سوی کلیم‌الله شدن می‌رود

به گزارش «مبلغ» به نقل از ایکنا، جلسه دوره «توحید در مراتب رشد» از سلسله جلسات «در محضر قرآن کریم» ویژه مربیان و فعالان فرهنگی، با سخنرانی احمدرضا اخوت، مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران این بار با محوریت سوره رعد برگزار شد.

وی در آغاز سخنانش با اشاره به مباحث جلسات گفت: از مفاهیم سوره یونس(ع) درباره بستر زندگی گفتیم و اینکه اگر کسی دنبال عالِم موحد نباشد، نباید انتظار داشته باشد که باقی پله‌ها را بالا برود.

زمین بلازمان؛ ویژگی عجیب سوره رعد

اخوت ادامه داد: برای دوره دوم رشد انسان و اهمیت توحید در این رشد، مفاهیم سوره هود(ع) را انتخاب و بحث احکام‌ الهی را مطرح کردیم. خدا را می‌توانیم از احکامش؛ سه دسته امر به عبودیت، امر به استغفار و امر به توبه بشناسیم که هر کدام وجهی دارند؛ امر به عبودیت یعنی همه کارها باید با اذن خدا باشد، استغفار از جنبه پاداش است، خدا این را گفته که به ما ثواب بدهد، خدا را باید با پاداشش ببینید. توبه هم در مورد بحث توجه است و اینکه آدم نیاز به توجه دارد که خیلی توصیه می‌کنند در این دوره رشد حتماً به نماز توجه شود. توبه یعنی تمرکز و توجه به عبودیت.

وی افزود: سپس سوره یوسف(ع) را خواندیم و بحث خدابینی و وعده‌ها مطرح شد. اینکه خدا را از طریق وعده‌هایش بشناسیم. خیلی چیزها در وعده هست و انسان می‌فهمد که خداوند اگر وعده داده حتماً محقق می‌کند. مثلاً امام صادق(ع) گفته است هر کسی به سمت طلب علم برود، ما خود روزی‌اش را تأمین می‌کنیم. من این وعده را به شخصه تجربه کرده‌ام.

افق توحید در سوره رعد

اخوت اظهار کرد: افق توحید و شکل‌گیری یقین و گزاره‌های محکم الهی را با توجه به مفاهیم سوره رعد پیش رفتیم و در این جلسه نیز ادامه مباحث سوره رعد را خواهیم داشت. بحث مرتبه‌ای بودن توحید مطلب مهم و با برکتی است و حس خوبی به انسان می‌دهد. ای کاش انسان، همه عمرش را صرف توحید می‌کرد، هر موقع که خالصانه به مباحث توحیدی می‌پردازید، مثل این است که شب قدر را تجربه می‌کنید. در این اغتشاشات اخیر، شما تمایز انسان‌ها را خیلی خوب می‌توانید بفهمید، یعنی کسی که توحید دارد و کسی که ندارد. در سوره رعد، فهرستی از مباحث توحیدی مطرح شده و فرد باید تحقیق و بررسی در مورد آن‌ها را وظیفه اولیه و ضروری خود بداند.

طریق کلیم‌الله شدن

مدیر مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با اشاره به آیه اول سوره رعد «المر تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ وَالَّذِی أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ الْحَقُّ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یُؤْمِنُونَ؛ این[ها]ست آیات خدا که به راستى آن را بر تو مى‌خوانیم پس بعد از خدا و نشانه‌هاى او به کدام سخن خواهند گروید» بیان کرد: انسان در ابتدا حق را از ناحیه آنچه نازل کرده است، بشناسد. اگر من وظیفه خود بدانم که هر کدام از آیات قرآن را حق بدانم و هر کدام از آن‌ها نمایان‌کننده حق برای من باشند، یعنی به تعداد آیه‌ها راجع به حق منبع دارم. در واقع شما قرآن نمی‌خوانید، بلکه در حال دیدن حق هستید و به ملاقات حق رفته‌اید. در این راستا یعنی قرآن خواندن می‌شود ملاقات با خدا، آن هم ملاقاتی که خدا حرف می‌زند و بعد فرد به سوی کلیم الله شدن می‌رود. البته ما که کلیم‌الله نمی‌شویم ولی در آن مسیر بودن خوب است.

وی ادامه داد: هستی را به عنوان کتاب خدا مطالعه کنیم و با آن انس داشته باشیم. خیلی اینها مهم است که آدم با آسمان و خاک انس داشته باشد. هر چقدر که انسان بتواند با هستی انس بگیرد و یکپارچگی عالم را رؤیت کند خودش توحید و یک سرفصل است و چقدر دعاهای امام سجاد(ع)، امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) در این رابطه است. دعا وقتی آسمان را می‌دیدند و وقتی خورشید را می‌دیدند. نمونه‌اش دعای صباح که خیلی دعای عجیبی است.

اخوت با اشاره به آیه سه سوره رعد «وَهُوَ الَّذِی مَدَّ الْأَرْضَ وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنْهَارًا وَمِنْ کُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهَارَ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛ و اوست کسى که زمین را گسترانید و در آن کوه‌ها و رودها نهاد و از هرگونه میوه‏‌اى در آن جفت قرار داد، روز را به شب مى‌پوشاند قطعاً در این [امور] براى مردمى که تفکر مى‌کنند نشانه‏‌هایى وجود دارد» گفت: موضوع بعدی، موضوع نظام آیات است. خدا به همه چیز آیه نگفته است. بعضی‌ها می‌گویند آیه به معنی نشانه است. آیه مثل آسانسور است، در واقع شما وقتی یک چیزی را به عنوان آیه می‌بینید یعنی صفتی از هستی را در آن می‌بینید که باید عیناً آن را در خود متجلی کنید تا به خدا برسید مثل «المؤمن کالجبل الراسخ»، فرد برای دیدن کوه رفته، از آن استواری‌اش را گرفته است، این را می‌گویند آیه. اگر کسی از کوه استواری دریافت کند کوه را آیه کرده است، ویژگی کوه را در خودش دیده است.

وی در ادامه آیه ۴ سوره رعد «وَفِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجَاوِرَاتٌ وَجَنَّاتٌ مِنْ أَعْنَابٍ وَزَرْعٌ وَنَخِیلٌ صِنْوَانٌ وَغَیْرُ صِنْوَانٍ یُسْقَى بِمَاءٍ وَاحِدٍ وَنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ؛ و در زمین قطعاتى است کنار هم و باغهایى از انگور و کشتزارها و درختان خرما چه از یک ریشه و چه از غیر یک ریشه که با یک آب سیراب مى‏‌گردند و [با این همه] برخى از آنها را در میوه [از حیث مزه و نوع و کیفیت] بر برخى دیگر برترى مى‏‌دهیم بى‌گمان در این [امر نیز] براى مردمى که تعقل مى‌کنند دلایل [روشنى] است» را خواند و ادامه داد: شما اگر جمعتان بهشتی باشد و جمعتان آیت‌ الله باشد، هر کسی در آن می‌آید شروع به رشد کردن می‌کند و استعدادهای تکوینی که خداوند در او نهاده به بلوغ می‌رسد. الان جمهوری اسلامی آیت‌ الله عالم است به خاطر اینکه در آن «صِنْوَانٌ وَ غَیْرُ صِنْوَانٍ» رشد کرده و درختان تنومندی در آن رشد کرده‌اند.

پیشرفت انسان بر اساس نظام آیات

اخوت اظهار کرد: انسان به نظام آیات آگاهی داشته باشد و بر اساس آن نظام پیشرفت کند. الگوی تکوینی پیشرفت داشته باشد، این خیلی مهم است. انسان باید فهرستی از آیات استخراج کند و بعد ببیند هر کدام از آیات وجه آیه بودنش چیست و بعد بر اساس آن حرکت کند. در نظام آیات خداوند اشخاص و اشیایی که آیه می‌شمارد سبب هدایت انسان قرار داده است، یعنی کسی آیه نداشته باشد، عامل پیشرفت ندارد. امکان بهره‌مندی از عالم را ندارد و نمی‌تواند پیشرفت کند.

وی با خواندن آیه ۶ سوره رعد «وَیَسْتَعْجِلُونَکَ بِالسَّیِّئَهِ قَبْلَ الْحَسَنَهِ وَقَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمُ الْمَثُلَاتُ وَإِنَّ رَبَّکَ لَذُو مَغْفِرَهٍ لِلنَّاسِ عَلَى ظُلْمِهِمْ وَإِنَّ رَبَّکَ لَشَدِیدُ الْعِقَابِ؛ و پیش از رحمت‏ شتابزده از تو عذاب مى‏‌طلبند و حال آنکه پیش از آنان [بر کافران] عقوبت‌ها رفته است و به راستى پروردگار تو نسبت به مردم با وجود ستمشان بخشایشگر است و به یقین پروردگار تو سخت‏ کیفر است»، افزود: در ادامه نظام مهم اسماء مطرح می‌شود، یعنی قبل اینکه ساختار فکری‌شان را به سمت حسنه سوق دهند به سمت بدی‌ها سوق پیدا می‌کنند، این در حالی است که قبلاً عبرت‌هایی برایشان گذاشته شده است. «وَإِنَّ رَبَّکَ لَشَدِیدُ الْعِقَابِ».

تفاوت اسم با آیه

اخوت با طرح این سؤال که تفاوت اسم با آیه چیست؟ پاسخ داد: مثلاً می‌گویید خدا «شَدِیدُ الْعِقَابِ» است، این آیه می‌شود، این را از کجا متوجه شدید؟ وقتی قومی را که نا‌به‌کار بودند، هلاک کرد. در اسم نشانه وجود دارد. وقتی که با نشانه جلو می‌روید یا به اسماء رحمانی خدا اتکا می‌کنید یا مثلاً اسم «شَدِیدُ الْعِقَابِ» را یاد می‌گیرید. اسم مثل اسم‌های خودمان است، اگر اسم نداشته باشیم، نمی‌توانیم یکدیگر را بشناسیم. اسم‌ها منجر به شناخت قوانین و رخدادها می‌شود، هر چقدر انسان اسم‌شناس باشد عبرت‌ها را بهتر می‌تواند بشناسد.

وی گفت: ۱۰۰ اسم در قرآن ذکر شده و همه رخدادهای عالم تابع این اسم‌هاست، یعنی برای اینکه مقاصد اتفاق بیفتد. بنابراین هر انسانی به نسبت شناخت نسبت به اسم است که به هدفی دست پیدا می‌کند، مثلا کسی که فیزیکدان شده به اسمی از اسمای خدا دست پیدا کرده است. نظام اسماء بر نظام آیات تفوق دارد، نظام اسماء هستند که منجر به نظام آیات می‌شوند. نظام آیات به انسان نزدیکتر هستند.

اخوت با بیان اینکه اگر انسان خودش را از منظر مخلوق ببیند و خدا را خالق و خود را در رده مخلوق ببیند، هم‌ردیف بقیه مخلوقات می‌شود و حس دوستی با بقیه مخلوقات پیدا می‌کند، اظهار کرد: این مخلوقات وجه تکوینی و عبودیت دارند که از آن تخطی نمی‌کنند و بعد انسان به خودش می‌گوید که به اندازه یک سنگ غیرت داشته باش که برای خدا عبودیت می‌کند، به اندازه یک درخت خدا را بپرست. «وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّى؛ و خورشید و ماه را رام گردانید هر کدام براى مدتى معین به سیر خود ادامه مى‌دهند»، (سوره رعد آیه ۲) خورشید چگونه خدا را می‌پرستد؟ در طول میلیاردها سال کمتر از ثانیه‌ای تخلف نکرده است. خیلی است که به اندازه خورشید غیرت داشته باشیم و خدا را بپرستیم.

فراوانی میزان الهیات در رشته‌های طبیعی

وی عنوان کرد: تمام اتفاقاتی که در علوم می‌افتد بر اساس اسم‌شناسی است. خوب است یک بار کتاب شیمی و فیزیک بیاوریم و بخوانیم و پیدا کنیم که چه اسم‌هایی در آن است. اعتقادم این است که رشته‌های طبیعی از نظر میزان الهیات قابل مقایسه با رشته‌های علوم انسانی نیست. مثلاً اگر در منطق بخواهید اسماء را پیدا کنید بیچاره می‌شوید ولی در کتاب‌های طبیعی هر دو سه صفحه راحت می‌توانید یک اسم خدا را پیدا کنید. هیچ چیزی در عالم بدون وجود اسمای خدا به فعلیت نمی‌رسد. «اللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ کُلُّ أُنْثَى وَمَا تَغِیضُ الْأَرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ وَکُلُّ شَیْءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدَارٍ؛ خدا مى‏ داند آنچه را که هر ماده‏ اى [در رحم] بار مى‏ گیرد و [نیز] آنچه را که رحمها مى ‏کاهند و آنچه را مى‏ افزایند و هر چیزى نزد او اندازه‏ اى دارد»، (سوره رعد آیه ۸). اینها همه افعال و اسمای خدا هستند.

اخوت اظهار کرد: مورد بعد می‌شود افعالی که خداوند به خود نسبت داده است، خیلی در قرآن این افعال جالب است، فعل غیر از اسم است مثل اینکه می‌فرماید خدا همان کسی است که «یَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ کُلُّ أُنْثَى» و خدا کسی است که این کارها را می‌کند، این افعال بیان‌کننده روح جاری رحمت خدا در عالم هستند، که خودش یک فهرستی دارد و در واقع آثار رحمت خدا را به وسیله این موارد می‌توانید تشخیص دهید.