قدسی کردن جنگ مانع نقد آن شده است

به گزارش «مبلغ» به نقل از ایکنا، قدسی کردن جنگ مانع نقد آن شده استسیدقاسم یاحسینی، نویسنده ادبیات دفاع مقدس در گفت‌وگو با ایکنا با بیان اینکه در حال حاضر ادبیات دفاع مقدس جایگاه قابل قبولی ندارد، گفت: ما می‌توانستیم ساحت‌های دیگری را درنوردیم و به افق‌های تازه‌تری برسیم اما در ۱۰ سال اخیر عملاً درجا زدیم و در مواردی هم دچار پسرفت‌هایی شدیم. در دهه ۷۰ و ۸۰ ما شاهد تکامل جهش‌آمیز ژانر ادبیات و تاریخ شفاهی دفاع مقدس بودیم و کتاب‌های خیلی خوبی هم منتشر شد ولی بعد از اینکه این مسئله به فرصت تبلیغاتی – سیاسی تبدیل شد، پویایی خود را از دست داد.

وی با اظهار نگرانی از این وضعیت افزود: ما در این ده سال اخیر با وجود انبوه کتاب‌های چاپ شده، کتاب دندان‌گیری سراغ نداریم و کتاب‌ها روزبه‌روز محافظه‌کارتر می‌شوند و از آن فاجعه‌بارتر تاریخ را به دقیقه اکنون می‌نویسند. به این معنی که وقایع را دستکاری کرده و مطابق با میل و سلیقه و سیاست روز تاریخ را روایت می‌کنند. از این رو برخی از شخصیت‌های محوری جنگ حذف می‌شود.

یاحسینی ادامه داد: در دهه ۷۰ و ۸۰ حوزه زنان در دفاع مقدس خوش درخشید اما جسارت و آوانگاردیسم در آن زمان بسط پیدا نکرد و محافظه‌کارانه شد. تولید خاطرات در ایران متغیر سیاسی است. هر زمان که افق‌های آینده روشن باشد ما در این زمینه پیشرفت می‌کنیم و در غیر این صورت پسرفت خواهیم داشت. در رابطه با زنان می‌توانستیم شکوفایی زیادی را شاهد باشیم. تأسف‌بارتر این است که خاطرات زنان در دفاع مقدس به ضد زن تبدیل شده است.

نویسنده «شلیک آخر» با اشاره به واژه ادبیات دفاع مقدس بیان کرد: به نظر می‌رسد همین واژه مانع تبیین درست این ژانر ادبی شده است و ادبیات جنگ ایران و عراق به خوبی می‌توان تبیین‌کننده آن باشد. وقتی ما یک موضوعی را مقدس بدانیم، نمی‌توانیم آن را نقد کنیم زیرا مسئله مقدس باید ارج ببیند و درصدر بنشیند. امر مقدس نقدپذیر نیست و مرعوب‌کننده است. بنابراین قدسی کردن یک واقعه تاریخی باعث شده نتوانیم جنگ را نقد کنیم و هنوز کتاب انتقادی آکادمیک درباره تجربیات شیرین و تلخ جنگ نداریم و این مقدس‌گرایی به حوزه شخصیت‌ها و فرماندهان نیز ورود کرده است.

وی در ادامه درباره جایگزینی ادبیات مقاومت به جای ادبیات دفاع مقدس تصریح کرد: برای اینکه بتوانیم از انسداد خارج شویم، باید یک واژه زمینی برای آن انتخاب کنیم و آن هم جنگ تحمیلی ایران و عراق است. ادبیات مقاومت هم ارزش‌داوری است. ما در واژه‌های تاریخی نیاز به گزاره‌های خنثی داریم و هر چقدر بتوانیم از احساسات و ارزش داوری و واژه‌های هیجانی و تبلیغی و … فاصله بگیریم، همانقدر هم عقلانیت قویتر می‌شود.

یاحسینی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه به نظرتان همین مسئله باعث شده نتوانیم یک اثر خوبی را در حوزه دفاع مقدس به جهان معرفی کنیم، بیان کرد: چرا اصرار داریم که ادبیات دفاع مقدس را به جهان صادر کنیم، مگر در حوزه‌های دیگر توانسته‌ایم موفق عمل کنیم؟ چند متفکر معاصر در سطح جهانی داریم؟ کدام کتاب ما وجهه جهانی پیدا کرده است؟ ما در حوزه جامعه‌شناسی، روانشناسی، فناوری و … کدام حرف اول را برای جهان داریم که برای صادر کردن آن هم آماده باشیم؟ باید قدری از این غرور و خودشیفتگی فاصله بگیریم.

نویسنده «زیتون سرخ» گفت: ادبیات جنگ یک ادبیات دولتی است. کدام نشر مستقلی را سراغ دارید که در این زمینه کتاب تولید کند و آن هم با تیراژهای بالا. عجیب است که کتابهای به تیراژ ۲۰۰ – ۳۰۰ نسخه رسیده اما همچنان شاهد تیراژهای چندهزاری دفاع مقدس هستیم. تیراژهای نجومی در این زمینه نشان از چیست؟ من به عنوان یک آسیب‌شناس به بررسی مسائل می‌پردازم و اگر بپرسید راه برون‌رفت از آن چیست، پاسخ خواهم داد؛ نمی‌دانم!

وی درباره راهکارهای حل این مسئله تأکید کرد: گروه‌های روانشناس، بوم‌شناس، جمعیت‌پژوه، قوم‌شناس و … با یک بهره‌برداری خوب از علوم اجتماعی، سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای موجود راه حل بدهند. وظیفه من نویسنده فقط نوشتن است و صلاحیت رهنمود دادن و راهکار دادن را ندارم.