چرا امام رضا، جایگاه ولایت عهدی را در حکومت مامون پذیرفت؟

امام رضا علیه السلام ناچار شد برای حفظ جان خود و شیعیان ولایت عهدی را بپذیرد اما با تدابیری که به کار گرفت راه حق ایشان و باطل مامون برای مردم نمایان شد تا جایی که مامون مجبور به شهادت رساندن امام شد.

حجت الاسلام و المسلمین محمود مرادی، کارشناس مذهبی در گفت‌وگو با پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ در پاسخ به این پرسش که چرا امام رضا علیه السلام با حکومت ظالم همراهی و تعامل می کرد و در آن حکومت حتی جایگاه ولایت عهدی را پذیرفت، اظهار داشت: اولا امام علیه السلام چون منصوب از طرف خداوند است و معصوم؛ خیلی از کارهایی که انجام می دهد از اسرار الهی است و نمی شود گفت چرا چنین رفتاری انجام گرفته چون از درک انسان های عادی خارج است و ثانیا لازم است برای پاسخ به این پرسش اوضاع اجتماعی و سیاسی و زمان و مکانی که امام در آن زندگی می کند و همچنین شرایط موجود در زمان امام مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد. باید دید حاکمی که در مقابل امام قرار گرفته کیست و چگونه رفتار می کند.

مامون عالِم‌ترین و زیرک‌ترین خلیفه عباسی 

حجت الاسلام مرادی با اشاره به شرایط سیاسی، اجتماعی و محیط زندگی امام رضا علیه السلام اظهار کرد: ایشان در زمان یکی از عالِم ترین و زیرک ترین خلفای بنی‌عباس یعنی مامون زندگی می کرده که بعد از پیروزی بر برادرش، امین به منظور تحت کنترل قرار دادن تمام مناطق حکومت اسلامی؛ همچنین ایجاد محبوبیت برای خود و بقای حکومتش و علاوه بر آن مشروعیت بخشیدن به حکومت بنی‌عباس با مشورتی که با وزیر خودش انجام داد به قول خودش تصمیم گرفت حکومت را در اختیار افضل آل ابی طالب قرار دهد.

وی ادامه داد: مامون ابتدا پیشنهاد داد که حکومت و خلافت را به امام رضا علیه السلام واگذار کند و نامه های متعددی برای ایشان نوشت و از ایشان درخواست کرد که به مرو و پایتخت آن زمانِ حکومت بنی‌عباس سفر کند و پذیرای خلافت باشد که امام علیه السلام با توجه به اینکه از نقشه های مامون مطلع بود این پیشنهاد را نپذیرفت در نهایت مامون با تهدید و ارعاب امام علیه السلام را مجبور کرد ولایت عهدی را بپذیرد.

پذیرفتن ولایت عهدی به دلیل تهدید

حجت الاسلام مرادی افزود: مامون به امام علیه السلام گفته بود همچنان که عُمَر وقتی شورای خلافت تشکیل داد تهدید کرده و دستور داده بود که اگر کسی از افراد تعیین شده در شورا شرکت نکند گردن او را بزنند یعنی امام رضاعلیه السلام هم مجبور است ولایت عهدی را قبول کند وگرنه کشته خواهد شد. در واقع  قبول ولایت عهدی مامون به دلیل ارعاب و تهدید بود.

وی با بیان اینکه امام با قبول ولایت عهدی با تدبیر خویش توانست تمام تهدیدات را تبدیل به فرصت کند و توطئه ها و نقشه های مامون را خنثی کند، اظهار داشت: از جمله این موارد امام علیه السلام تلاش داشت هم جان خویش و هم جان علویان و دوستان را حفظ کند که جامعه اسلامی بسیار نیازمند حضور امام و شیعیان برای راهنمایی و روشن بخشی بود چون بعضی از افکار و اندیشه های بیگانه در حال گسترش بود که همراه خود کفر و الحاد را همراه داشت.

این کارشناس مذهبی یادآور شد: در واقع امام توانست این اعتراف را از عباسیان بگیرد که علویان نیز در حکومت  سهمی وحقی دارند چرا که بنی‌عباس و خلفای قبل از مامون این طور وانمود کرده بودند که علویان هیچ گونه سهمی و حقی در حکومت ندارند. همچنین حضور امام در حکومت و سیاست موجب شد که مردم احساس کنند که ائمه فقط اهل فقه و فتوی نیستند اهل سیاست و حکومت نیز هستند و در عمل نیز برای امت کارساز خواهند بود.

امورات مامون مورد تایید امام نبود

مرادی در ادامه اظهار داشت: امام رضا علیه السلام با پذیرش ولایت عهدی توانست چهره واقعی مامون را برای مردم برملا کند و وقتی امام در آن نوشتار که شرایط قبول ولایت عهدی را ذکر کرد فرمود به شرطی قبول می کند که هیچ گونه عزل و نصبی را انجام ندهد، هیچ گونه امر و نهی نکند و چیزی که در حکومت بنی‌عباس ثبت شده تغییر ندهد و با این وضع امام نشان می داد که امورات مامون مورد تایید ایشان نیست.

نقش حدیث سلسله الذهب

حجت الاسلام مرادی گفت: امام در مسیر و در ایامی که در مرو حضور داشت با گفتار و رفتار خود و با برپایی مناظرات مختلف نشان داد که حکومت بنی‌عباس و مامون بر پایه باطل است مخصوصا با بیان حدیث سلسله الذهب که در نیشابور اتفاق افتاد امام علیه السلام هم توحید و هم امامت را بیان کرد و امامت و ولایت را حق خود دانست و روشن کرد که حکومت مامون قانونی نیست.

وی افزود: در نهایت وقتی مامون نتوانست به اهداف خود یعنی تخریب چهره قدسی امام برسد واز نفوذ امام جلوگیری کند. هر روز محبوبیت امام در میان مردم بیشتر می شد و چهره کریه مامون فاش تر؛ تصمیم گرفت امام را از سر راه بردارد و ایشان را با مسموم کردن به شهادت برساند.