این کتابخانه ۹۴ ساله را چقدر می شناسید؟

کتابخانه آیت الله حائری یزدی واقع در مدرسه فیضیه قم نزدیک یک قرن است که با در اختیار قرار دادن کتاب های فقه، اصول، ادبیات، حدیث و تفسیر قرآن به مخاطبانش، نام معتبرترین مرکز علمی شیعه را از آن خود کرده است.

کتابخانه ای که محل رجوع عالمان، دانشمندان، محققان و پژوهشگران فراوانی بوده و هست. دانشجویان و حتی دانش آموزان نیز از دوستداران آن هستند. مفروش بودن بخشی از سالن مطالعه این کتابخانه به سبک گذشته و ساعات خدمات آن بعد از اذان در سه وعده از ویژگی های این کتابخانه است.  

پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، به مناسبت ۲۱ آبان ۱۳۰۹ شمسی، سالروز افتتاح کتابخانه آیت الله حائری یزدی در مدرسه فیضیه قم، گزارشی از تاریخچه و خدمات این مرکز علمی تقدیم شما علاقه مندان کرده است:  

کتابخانه ای ۹۴ ساله

بعد از اینکه حوزه فقاهتی و مجمع علمی قم در سال ۱۳۴۰ قمری پی ریزی شد، کتابخانه آیت الله حائری یزدی  با تلاش آیت الله شیخ عبدالکریم حائری از فقهای شیعه، در شب بیستم جمادی الثانی ۱۳۴۹ قمری و شب ولادت حضرت زهرا مصادف با ۲۱ آبان سال ۱۳۰۹ شمسی در حوزه علمیه فیضیه قم افتتاح شد.

از سال ۱۳۱۵ شمسی که آیت الله حائری فوت شد، آیات عظام حاج سید محمدتقی خوانساری، حاج سید محمد حجت و سید صدرالدین صدر به ترتیب سرپرست حوزه فیضیه شدند. 

توسعه بنای کتابخانه و تهیه کتابهایی که تا پیش از این کمتر در دسترس طلاب و محققان بود از زمان آیت الله بروجردی، سرپرست جدید حوزه علمیه فیضیه انجام شد.   

وقتی آیت الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ شمسی درگذشت، این کتابخانه مورد عنایت مراجع قم به ویژه آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی قرار گرفت، ایشان سالن مطالعه کتابخانه را گسترش داد. ساختمان کتابخانه در ضلع غربی و طبقه فوقانی مدرسه فیضیه قرار گرفته و سالن مطالعه و مخزن آن به هم متصل است.   

مسئولان کتابخانه

مسئولیت کتابخانه از روز تاسیس تا سال ۱۳۳۶ به عهده آیت الله حاج شیخ عبدالحسین صاحب الداری بود.

ایشان که فوت کرد آیت الله بروجردی مسئولیت کتابخانه را به آیت الله حاج آقا مجتبی محمدی عراقی سپرد. تلاش ها و مسئولیت پذیری حاج آقا مجتبی از سال ۱۳۳۶ تا فروردین ۱۳۸۰ که رحلت کرد افزایش تعداد کتاب های موجود از پنج تا شش هزار جلد به صد و بیست هزار جلد، نوشتن دو جلد فهرست کتب خطی و چاپی، تبدیل قفسه های چوبی به قفسه های فلزی، تهیه جعبه فیشدان و فیش نویسی، تبدیل زیلوها به فرش بود.
علاوه بر این دو سالن مطالعه نیز در زمان مسئولیت ایشان به کتابخانه اضافه شد که به دستور آیت الله بروجردی و آیت الله گلپایگانی اجرا شد.  

فهرست نویسان کتابخانه

کتاب های این مرکز علمی به روش سنتی مرتب شده است. حاج آقا مجتبی در دوران مدیریت خود از کتاب های خطی و چاپی کتابخانه دو جلد کتاب فهرست و منتشر کرد.

 بعد از ایشان حاج آقا رضا استادی، از اساتید برجسته حوزه علمیه اقدام به فهرست نویسی کرد. ایشان توانست کتب خطی را در دو جلد فهرست کند. کتاب های عربی را در یک جلد و کتاب های فارسی، ترکی و مجموعه های عربی را در جلد دیگر فهرست، چاپ و منتشر کرد.

نفر سومی که در فهرست نویسی کتابخانه نقش داشته حبیب الله گائینی، از کتابداران باسابقه کتابخانه است که توانسته یک دوره فهرست کامل حدود ۲۶۰۰ شماره کتاب خطی کتابخانه را فهرست کند. این فهرست تاکنون به چاپ نرسیده است.

 مشخصات سازمانی کتابخانه

کتابخانه حائری یزدی هم اکنون با حضور حجت الاسلام ستوده مدیریت می شود. در این مرکز علمی سه دفتردار، سه کتابدار، یک صحاف و دو خدمت دار مشغول به فعالیت هستند.

 در کتابخانه یک اتاق مستقل برای صحافی در نظر گرفته شده که دارای برخی اقلام مصرفی و برخی اقلام غیر مصرفی است. این بخش کمبودهایی مثل ماشین بُرش نیز دارد.

کتابخانه مدرسه فیضیه در حال انتقال از ساختمان قدیم به ساختمان جدید است که در ضلع شمال شرقی مدرسه قرار دارد. این ساختمان پیشرفته در پنج طبقه بنا شده و دارای امکانات و فضای بسیار عالی است.

طبقه زیرین، متعلق به تاسیسات و دستگاه‌های حرارتی و برودتی است. طبقه دوم زیر زمین، مخزن نگهداری نسخه‌های خطی است. طبقه اول و دوم، دو سالن مطالعه بزرگ با معماری بسیار زیبا است و طبقه سوم نیز به مخزن کتابخانه اختصاص دارد. 

مفروش بودن بخشی از سالن مطالعه طبقه همکف برای استفاده علاقه مندان مطالعه بر روی زمین و استقبال زیاد طلاب و روحانیون از آن، نشانگر استمرار روش‌های سنتی تعلیم و تعلم در این معتبرترین مرکز علمی شیعه در ایران است.

مراجعه کنندگان به کتابخانه مدرسه فیضیه علاوه بر طلاب و روحانیون، دانشجویان و دانش آموزانی هستند که برای ورود به آن، ملزم به حفظ ظاهر و حفظ برخی شئونات هستند.

کتاب های موجود

در این کتابخانه کتاب های فقه، اصول، ادبیات، حدیث و تفسیر قرآن، بیشترین مخاطبان خود را دارد. با وجود اینکه تعداد نسخه های خطی کتابخانه را ۲۶۲۱ عنوان اعلام کرده اند اما این آمار دقیق نیست. کتاب های هدیه و وقفی به این کتابخانه تعداد برخی نسخه ها را به ۴۰ هم رسانده است.   

ثبت فهرست کتاب ها از سبک خطی به شکل الکترونیکی یکی از اقداماتی است که در این کتابخانه برای درج کتاب های موجود در حال انجام است.

ساعات کار این کتابخانه براساس ساعات اذان تنظیم شده است، از این رو  صبح ها از ساعت هشت تا دوازده، عصرها سه ساعت پیش از نماز مغرب و عشا و شب ها نیز تا سه ساعت پس از نماز مغرب و عشا آماده خدمت رسانی به علاقه مندان است.

مبنع: تهیه شده در تحریریه مبلغ
* عکس اصلی گزارش تزئینی است و به کتابخانه آیت الله حائری مربوط نیست.