ایده سنت‌گرایان دینی برای تحقق صلح و وحدت در جهان چیست؟

در شرایط کنونی جمعیت جهان حدود هشت میلیارد نفر است که دو میلیارد و سیصد میلیون از آن مسیحی، یک میلیارد و ششصد میلیون مسلمان و حدود یک میلیارد هندو هستند. فقط سه دین حدود پنج میلیارد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و این جهان پر از خشونت، تنش، جنگ و نامهربانی است. لذا اگر کسی می‌خواهد برای صلح کار کند، نمی‌تواند دین و پیروان ادیان را نادیده بگیرد؛ مخصوصاً وقتی مشاهده می‌کنیم که یک بخش از این تنش‌ها به دین و پیروان ادیان مربوط است.

در خاورمیانه گروهی همانند داعش مشکلات بسیاری را برای جوامع ایجاد کرد. در آفریقا هم گروهی مانند بوکوحرام منازعات زیادی را به وجود آورد، چراکه متأسفانه قرائت‌های تند دینی به منازعات دامن می‌زند. بنابراین این تصور شکل گرفته است که پیروان ادیان سبب خشونت و جنگ می‌‌شوند. البته نه فقط در زمان حاضر بلکه در گذشته هم جنگ میان ادیان و حتی در خود ادیان وجود داشت؛ از جمله جنگ سی ساله بین مسیحیان یعنی کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها.

همچنین جنگ صلیبی بسیار طولانی‌ بین مسیحیان و مسلمانان وجود داشته است. در شرق آسیا نیز بین برخی ادیان دعوا وجود دارد. لذا نباید تصور کرد که فقط بین مسلمان و مسیحیان تنش هست، چراکه بسیاری از پیروان آئین بودا که آیین صلح‌آمیزی است به راحتی در میانمار اقدام به نسل‌کشی کردند. لذا انجمن علمی مطالعات صلح سوژه‌ای مهم و مسئله‌‌محور و به‌روز را با نگاه به آینده انتخاب کرده است تا مشخص شود که برای این چالش اساسی چه راهکارهایی وجود دارد.

به نظرم در همه ادیان همان‌گونه که روایت‌های تند وجود دارد، روایت‌ها‌ی ملایم، معتدل، رحمانی و صلح‌آمیز هم هست. بنابراین انجمن علمی مطالعات صلح ایران به سکویی تبدیل شده است تا افرادی که طرفدار چنین اندیشه‌هایی هستند در این همایش حرف‌های خود را بزنند و همه کسانی ‌که منادی صلح هستند خود را پیدا کنند و باب گفت‌وگو بین کسانی ‌که در زمینه صلح اندیشه‌ورزی می‌کنند باز شود تا به گسترش فرهنگ صلح کمک کنند. باید این کار را از جایی شروع کنیم و رسانه‌ها کمک کنند تا صدای صلح‌طلبان عالَم و نواندیشان دینی، که متأسفانه مهجورند، شنیده شود.

این جای کار دارد. اینکه صلح جهانی چگونه محقق می‌شود ایده‌ای نیست که فقط پیروان ادیان آن را دنبال کنند، بلکه افراد مختلفی در این زمینه به اندیشه‌ورزی پرداخته‌اند، از جمله امانوئل کانت ایده صلح پایدار و جهانی را مطرح کرد، اما این ایده آرمان‌گرایانه است، چراکه در کشورهایی که منادی پیشرفت هستند و ادعای توسعه‌یافتگی دارند نیز جنگ‌های بسیاری رخ داده و اکنون بین اوکراین و روسیه جنگ خونین در گرفته است. لذا نمی‌توان گفت فقط در جایی که دینداران حضور دارند جنگ رخ می‌دهد، بلکه در همه جای جهان این مشکلات هست. لذا طرح ایده جهانی صلح در چنین فضایی آرمانی است.

بر اساس آمارها در دو جنگ جهانی اول و دوم نزدیک به صد میلیون انسان کشته شدند که در کشورهای مدعی پیشرفت رخ داد، اما در عین حال در ادیان ظرفیت‌های بالقوه بسیاری برای دعوت به صلح، احترام و نیز رعایت کرامت انسانی و حقوق بشر وجود دارد. بنده به عنوان کسی که در این زمینه تحقیق کرده‌ام می‌گویم که بهترین کار را سنت‌گرایان دینی و افرادی همانند سیدحسین نصر انجام داده‌اند. این افراد آموزه‌های اسلام، بودا، مسیحیت و… را به خوبی مطالعه کرده و راهکارهای مناسبی را برای صلح ارائه داده‌اند.

ایده این افراد این است که باید وحدت متعالی ادیان شکل بگیرد. فرض کنید می‌خواهیم قله‌ای به نام صلح را فتح کنیم، اما برای رسیدن به نوک این قله فقط یک راه وجود ندارد، بلکه راه‌های مختلفی هست. لذا سنت‌گرایان دینی معتقدند که می‌توان از مجاری مختلف به سمت آن حقیقت واحد حرکت کرد. همچنین نباید چندان روی ظواهر ادیان تأکید کرد، چراکه ادیان ظواهر، بواطن، شریعت و حقیقتی دارند. لذا باید به باطن و حقیقت ادیان، که همانا اخلاق، معنویت و پیام‌های انسانی است، بازگردیم.

ادیان می‌‌خواهند انسان بسازند، چراکه وقتی خوی حیوانی در درون ما تقویت شود، آنگاه به جان هم می‌افتیم و خشونت و تنش ایجاد می‌شود. بنابراین باید به آموزه‌های اخلاقی، معنوی، ادعیه و مناجات‌ها در ادیان توجه کنیم. سنت‌گرایان دینی در این زمینه به خوبی کار کرده‌اند و به ما یاد می‌دهند که اگر به جوهره اصلی ادیان بپردازیم و پوسته آن را رها کنیم، به وحدت می‌رسیم. البته از نگاه قرآنی هم این دیدگاه تأیید شده است.

خدای متعال در قرآن فرموده است: «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ کَلِمَهٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ ۚ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ؛ بگو: ای اهل کتاب، بیایید از آن کلمه حق که میان ما و شما یکسان است پیروی کنیم که به جز خدای یکتا را نپرستیم، و چیزی را با او شریک قرار ندهیم، و برخی برخی را به جای خدا به ربوبیّت تعظیم نکنیم. پس اگر از حق روی گردانند بگویید: شما گواه باشید که ما تسلیم فرمان خداوندیم»(آل عمران، ۶۴). پیروان کتاب دست‌کم پنج گروه شامل مسلمانان، یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان و صابئین هستند. لذا باید دست در دست هم دهیم و با هم بالاتر بیاییم و بر سر مسائل بسیار جزئی چالش نداشته باشیم، چراکه می‌توانیم در کنار همدیگر وحدت ادیان یا به تعبیر سنت‌گرایان، وحدت متعالی ادیان را داشته باشیم.

در این همایش هیچ‌گونه محدودیتی برای پذیرش مقالات نداریم. لذا سنت‌گرایان دینی می‌توانند نقش اصلی را در  آن ایفا کنند، اما آغوشمان به روی پیروان ادیان اصیل در شرق و غرب عالم باز است. همچنین یک روز را به اجرا در فضای مجازی اختصاص داده‌ایم و افرادی از سراسر عالم و پیروان همه ادیان می‌توانند دیدگاه‌های خود را بیان کنند.