مکتب تفکیک خراسان و قابلیت معاصرتی شدن در جامعه ایران اسلامی/ سید محمود نجاتی حسینی

ایکنا نوشت: در دو دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ خورشیدی در خراسان (مشهد)، جریانی معرفتی، عقیدتی و سنت‌گرا ظهور کرد که مدعی بود در پی شناخت ناب قرآن و حدیث شیعی و تدوین دانشنامه‌ای اسلامی شیعی بر این مبنا (مجموعه متون «الحیات» در ۱۲ جلد) بدون هرگونه ربط با فلسفه یونانی و اسلامی، عرفان شرقی و اسلامی و دانش‌های انسانی مدرن است.

این جریان معرفتی عقیدتی را از لحاظ تاریخ دینی فکر و تاریخ فکر دینی، «مکتب تفکیک» هم می‌توان نامید (آن‌گونه که بانیان آن به‌ویژه علامه محمدرضا حکیمی و برادران حکیمی به صراحت خود نیز ابراز کرده‌اند)؛ یعنی مکتب فکری دینی که خود را آگاهانه از تأثیرپذیری روشی و نظری از جریان‌های فلسفی، عرفانی و دانشی رایج در جهان اسلام کلاسیک و معاصر دور نگه می‌دارد و تلاش می‌کند تا قرآن را با قرآن و حدیث را با حدیث و قرآن فهم کند. جریان تفکیک خراسان به معنایی که گفته شد، حتی به سمت استناد به عقل سنت‌گرای خاصی می‌رود که به دور از عقل‌گرایی سنتی رایج در فلسفه یونانی و اسلامی است.

برون‌داد این جریان فکری عقیدتی ـ که البته متهم به علم‌ستیزی، عقل‌ستیزی، فلسفه‌زدایی و عرفان‌زدایی هم شده ـ مجموعه دانشنامه‌ای به نام «الحیات» است.

علامه محمدرضا حکیمی، بانی و مروج این مکتب و مؤلف اصلی این دانشنامه خود درباره رسالت عقیدتی مکتب تفکیک خراسان و نیز اهداف معرفتی الحیات چنین اظهار نظر کرده است: «کتاب الحیات سه هدف را تعقیب می‌کند؛ نشر حقایق قرآنی و تعالیم حدیثی که برای رشد متعالی انسان ضرورت دارد، ساختاردهی قرآنی حدیثی به جامعه که به جز این، ساختاردهی صالح به زندگی و موجودیت انسانی تحقق نخواهد یافت و تبیین این موضوع که آیا رسیدن به فضای تعالی و رشدگستری بدون توجه و تفقه (فهم جامع و عمیق) در قرآن کریم و تعالیم معصومان (مفسران واقعی قرآن) میسر و قابل تحقق است؟… .»